Otizm, otizm spektrum bozukluğu diye de adlandırılır, kişinin dünyayı algılarken kurduğu sözel ve sözel olmayan iletişimin anlam kazanamaması olarak ifade edebileceğimiz nörobiyolojik bir bozukluktur. Otizmli insanlar beyni, diğer insanlardan daha farklı yapıya sahip olduğu için dünyayı diğer insanlardan daha farklı bir biçimde algılarlar. Otizmin net olarak tedavisi ve tanı testleri yoktur fakat erken tanı ve çeşitli destek mekanizmaları ile otizmli bireylerin hayatları kolaylaşabilir. Bu makalemizde Otizm Spektrum Bozukluğu ve Belirtileri hakkında bilgi sahibi olacağız.
2 Nisan, Birleşmiş Milletler tarafından otizm konusunda farkındalık yaratmak ve kamuoyunun dikkatini çekerek bu konuyla ilgili problemlere çözümler üretmek amacı ile ‘’Dünya Otizm Farkındalık Günü’’ olarak ilan edilmiştir.
Otizm Belirtileri Nelerdir?
Otizm Spektrum Bozukluğu ve Belirtileri makalemizde otizm bozukluğunu kısaca anlattık, şimdi sıra otizm belirtilerinde…
- Diğer insanlarla iletişim kurmada zorlanma, jest ve mimikleri algılayamama,
- İsmi seslenildiğinde tepki vermeme, etrafa ilgisizce bakma,
- İşitmede zorluk yaşama,
- Diğer insanların düşündüklerini ve hissettiklerini anlamada zorlanma, kendisine dostça yaklaşan birini tehdit olarak algılama,
- Işıklı ve gürültülü şeyleri tehdit olarak algılama, huzursuz olma,
- Rutinlerine aşırı bağlılık,
- Çeşitli uyku bozuklukları gösterebilirler; uzun süre uyuyamama, ağlayarak ve bağırarak uyanma gibi,
- Zaman zaman zeka geriliği gözlemlenebilir,
- Alışık olunmayan sıradan olaylara karşı korku veya anksiyete geliştirme, örneğin eve misafir geldiğinde korkup bağırma,
- Zaman zaman ebeveynlerinin yokluğunu hissetmeme,
- Öğrenmenin çok uzun bir süreye yayılması veya öğrenme aşamalarında sekteye uğrama,
- Aşırı neşe veya kızgınlık, hezeyanlı davranışlar,
- Basmakalıp ve takıntılı davranışlar geliştirme; el çırpma, kendi etrafında dönme gibi sürekli aynı hareketi yapma,
- Dil becerileri gelişiminde gerilik; konuşma bozuklukları, konuşmada gecikme, anlamlı cümleler kuramama veya cümleyi yarıda kesme, ne söyleyeceğini unutma,
- Soyut algıda gecikme veya hiç gelişememe
gibi belirtiler görülebilir. Belirtilerin birkaç tanesi gözlemlendiğinde çocuğun doktora götürülmesi uygun olacaktır.
Bu belirtiler, az sayıda hafif düzeyde veya çok sayıda ağır düzeyde olabildiği ve bu arada seyredebildiği için spektrum şeklinde ifade ediliyor. Bazı otizmli bireyler öğrenme bozukluğu yaşıyorken bir kısmı orta düzeyde mental sağlık sorunları yaşıyor, diğerleri ise ağır düzeyde anksiyete ile boğuşabilir. Bütün otizmliler çeşitli zorluklarla karşı karşıya kalıyor fakat otizmli olmak bütün otizmlileri aynı biçimde etkilemez. Bu sebeple her birinin farklı türden destek mekanizmalarına ihtiyaç duymaları normaldir.
Otizm Tanısı Nasıl Konulur?
Otizm ancak belirli tanı sistemleri ile tıp doktorları, psikiyatristler, pediatristler aracılığıyla teşhis edilir. Çocuğun mutlaka çocuk psikiyatristine de görünmesi tavsiye edilir. Aileden çocuğun yaşam öyküsünün alınması doktorların doğru tanı koymasına yardımcı olur. Çocuğun zorlayıcı davranışlarının ne zaman ortaya çıktığını gözlemlemek, ebeveyn olarak buna uygun davranış geliştirmek önemlidir. Çocuğun otizmli olduğuna kanaat getirmek için uzun görüşmeler sonucunda çocuğun durumunun başka tıbbi tanılarla açıklanamıyor olması gerekir.
Tanı konulması uygun destek yöntemlerinin belirlenmesi açısından önemlidir. Otizm tanısı konulduktan sonra zamanla iyileşme görülebilir. Yani belirtiler ve problemler ömür boyu aynı düzeyde kalmayabilir. Fakat belirtilerin düzeyi hafiflese bile tamamen kaybolması mümkün değildir.
Otizm Testi Var Mıdır?
Otizmi net olarak teşhis edebilen belli bir test yoktur. Fakat otizme eşlik eden belirtilerin düzeyini anlamak için çeşitli nörolojik muayeneler, genetik değerlendirmeler, zeka ve uyum testleri yapılır. Otizm spektrum aralığındaki her belirti için ayrı ayrı özenli olarak inceleme yapılmalıdır.
Otizmin Tedavisi Var Mıdır?
Otizmin düzeyi değişebilir fakat tedavisi yoktur. Özel eğitim ve rehabilitasyon, otizmin belirtilerinin sebep olduğu sorunlara yönelik en uygun tedavidir. Eşlik eden sorunlar için, sorunun türüne göre tedaviler uygulanmalıdır. Tedavi sürecindeki en önemli ve gerekli nokta özel eğitim ve rehabilitasyondur.
Belirtilere yönelik tedavi sonrası veya süresince çocuğun konuşmasında iyileşme, sosyal ilişkilerinde düzelme, motor becerilerinde ve kendini ifade etme düzeyinde gelişme görülebilir. Bunlar önemli kazanımlardır. Çocuğun sosyal hayata daha fazla adapte olabilmesi için özel eğitim çok önemli bir noktadadır.
Otizm ile İlgili Yanlış Bilinenler
‘’Otizmliler çevreye veya çevredeki insanlara zarar verirler.’’
Böyle bir durumun yaşanma ihtimali vardır fakat tüm otistikler aynı şekilde tek tip tutum geliştirmedikleri için hepsinin her zaman saldırganca tutum sergilemesi de olası değildir. Bazı otistikler huzursuzlanabilir, rahat hissetmeyebilir veya tehdit altında hissettiklerinde saldırganlaşabilirler.
‘’Otizm ruhsal bir problemdir.’’
Otizm ruh hastalıkları kategorisine girmez. Fakat otizm spektrum bozukluğuna sahip bireylerin bazı davranışları ruh hastalıkları belirtilerine benzeyebilir.
‘’Otizm bir hastalıktır.’’
Otizm bir hastalıktır demek doğru bir ifade değildir. Otizmli bireylerin beyni sıradan insanların beyninden daha farklı biçimlerde çalışır. Bu sebeple sıradan bir günde yaşıtlarından daha farklı davranırlar.
‘’Otizmin tedavisi vardır.’’
Otizmin kesin bir tedavisi ve ilaçları yoktur. Yalnızca belirtileri azaltmak için pediatrist, psikiyatrist ve doktor gözetiminde ilaçlar kullanilabilir. Amaç, otistik insanların hayatlarını sağlıklı bir şekilde idame ettirebilmelerine yardımcı olmaktır.
‘’Otizmliler arkadaş edinemezler.’’
Evet bu anlamda diğer insanlara göre daha fazla zorlandıkları doğrudur fakat otistik insanların da sosyalleşmeye ihtiyaçları olabilir. Sosyal düzen, dezavantajlı gruplar dikkate alınarak yeniden düzenlendiğinde hafif-orta düzey belirti gösteren otizmliler, yoğun sosyal ve medikal destekler aracılığı ile arkadaş edinebilir ve kendilerine uygun bir mesleği yapabilirler.
‘’Otizm, kötü ebeveynlerin ve mutsuz ailelerin bir sonucudur.’’
Otizmin kesin nedenleri henüz bilinmemekle birlikte kötü ebeveynlerden, sosyo ekonomik durumlardan veya yaşanılan coğrafyadan kaynaklandığı yanlıştır. Çünkü otizm, genetik bir bozukluktur. Birçok gendeki bozukluk otizme yol açabilir.
‘’Otizmli insanlar aslında üstün zekalıdır.’’
Otistik spektrum bozukluğuna sahip bireylerin yalnızca %10’u üstün zekalıdır. Bu insanlar çok güçlü belleğe, ezber yeteneğine, çok hızlı kitap okuma ve okuduğunu hemen kavrama vb. özelliklere sahip olabilirler.
‘’Otizm anneden geçer.’’
Otizmin bilinen nedenleri arasında birtakım genetik bozukluklar tespit edilse de buna direkt olarak sebep olan ‘’otizm geni’’ yoktur. Yani anneden veya babadan geçiş söz konusu değildir.
Otistik Çocuklar için Gölge Öğretmen
Otistik çocukların gelişimi için alanında eğitim görmüş gölge öğretmenler tercih edilmektedir.
Gelişimsel veya davranışsal özellikleri nedeniyle, grupla hareket etme ve öğrenme becerilerinin desteklenmesi gereken bireyleri okul veya sınıf içinde gözlemleyen, gözlemlerini okul, aile ve uzmanlarla paylaşan, bu paylaşım sonucu; ihtiyaç duyulan mekansal ve davranışsal desteği uygulama sorumluluğunu alan bireylere “gölge öğretmen” denir. ”Gölge öğretmen çocuklarımızın hayatını, aktivitelerini, sosyal ilişkilerini şekillendirip organize eden kişidir.
Otizmli çocukların zihinsel ve motor becerilerini geliştirmeleri için gölge öğretmenler ayarlanır. Otizmli çocuğu örneklerle açıklayacak olursak, diş fırçalama esnasında macun sürmeden dişini fırçalayabilir ya da macun sürdükten sonra diş fırçalamayı unutabilir. Elini yıkadıktan sonra musluğu kapamayı unutabilir.
Otizmli bir çocuk okulda ise, ders esnasında sınıfta dolaşabilir ya da sınıf içi arkadaşlarıyla iletişim kurmaz. Gölge öğretmen ise, otizmli çocuğun gölgesi gibidir. Gölge abla model olarak sihirli dokunuşlar yaparak çocuğu bulunduğu ortama hazırlar. Ona verdiği komutlarla diş fırçasına macun sürmesini, elini yıkadıktan sonra musluğu kapatmasını, ödevini yapması gerektiğini anlatır. Hatta tüm bu süreçleri nasıl yürütmesi gerektiğiyle ilgili onu bilgilendirir. Gölge öğretmen sınıf içinde de çocuğun arkadaşlarıyla iletişim kurmasını sağlar.
Gölge öğretmen otistik çocuğu kendisine verebilecek ya da dışarıdan gelebilecek zararlara karşı da korur. Örnek olarak, dikkat bozukluğu olduğundan araçların üzerine doğru gidebilir.
Gölge öğretmenler genellikle günde bir kaç saatliğine çocukla beraber hareket ederler. Sonrasında çocuğu kendisine bırakıp, kendi kendini yönetmesi sağlanır. Çocuğunuz tamamen iyileştiği durumda da gölge öğretmene ihtiyaç kalmaz.
Otizm Spektrum Bozukluğu ve Belirtileri makalemizin sonuna gelmek üzereyiz. Peki gölge öğretmen nasıl buluruz?
Gölge öğretmenin üniversitelerin Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Okul Öncesi Öğretmenliği, Psikoloji gibi özel eğitim alan bölümlerde okuyan ya da mezun kişiler olması gerekmektedir. Çocuğunuz kişisel ve motor gelişimini tamamlasın, sosyalleşsin, derslerine konsantre olsun, ev ödevlerini yapsın istiyorsanız hemen özel eğitimli gölge öğretmen arayışına başlayın. Gölge öğretmen arayan veliler için Bakiciburada.com, aday veritabanındaki gölge öğretmenler ile profesyonel hizmet vermektedir.